روانسنجي

اندازه گيري و ارزيابي رواني در مشاوره و روان شناسي

 دکتر حمید رهباردار

فيرس و تراول[1] (1997) معتقدند كه ارزيابي رواني عبارت است از ارزشيابي نقاط قوت و ضعف فرد، مفهوم سازي مشكل (وعوامل سبب شناختي احتمالي) و تجويز راهكار جهت كاهش مشكل. كتلر و براون[2] (2000) اين فعاليت را يك فرايند چند بعدي براي تعيين ويژگي هاي فردي، استعداد، پيشرفت ها و صفات شخص‌مي دانند كه شامل كاركردهاي متنوعي مانند آزمودن يا ارزشيابي مي‌شود. گيبسون و ميشل[3] معتقدند كه استفاده از نتايج ارزيابي رواني موجب افزايش خود شناسي مراجع شده و شناخت بهتر او را براي مشاوران و ساير متخصصان ياوري، امكان پذير مي‌سازد. به نظر آنها ارزيابي فردي فعاليتي منظم جهت شناسايي ويژگي ها و قابليت هاي مراجع است. گيبسون و ميشل (1994) معتقدند كه ارزيابي رواني بر دو فرض اساسي مبتني است؛ يكي اينكه افراد مختلف علي رغم داشتن شباهت هايي با ديگران ، از بسياري جهات با سايرين متفاوتند و دوم اينكه، استفاده از اين فعاليت ها و فنون ارزيابي جهت شناسايي اين شباهت ها و تفاوت ها بايد جزئي از تخصص ها و مهارت هاي مشاوران و روان شناسان باشد.

اهداف كاربردي اندازه گيري و آزمون رواني در مشاوره و روان شناسي

1- گزينش (انتخاب)

2- جايگزيني (جايابي) و طبقه بندي:

آزمون جايگزيني يا جايابي معمولاً بعد از انتخاب داوطلبان و براي انتقال افراد به سطوح مختلف و يا انواع طبقه ها، اجرا مي‌شوند. تصميم گيري جايگزيني يا جايابي شامل گروه بندي عمومي افراد  در يك شغل خاص، برنامه يا موضوع واحد است. با استفاده از اين آزمونها مي‌توان تعيين كرد كه به عنوان مثال داريوش، متصدي ثبت و بايگاني شود يا به كار تايپ و منشي گري مشغول شود.

3- تشخيص و ترميم، آزمون هاي تشخيص، توانمندي و ضعف افراد را به منظور ارتقاي عملكرد و رفاه او مشخص مي‌كنند. مشاور و معلم قبل از ارايه كمك هاي ترميمي خود بايد بداند كه دانش آموز يا مراجع در چه زمينه اي مشكل دارد. در آموزش و پرورش از طريق آزمونهاي تشخيصي مي‌توان دانش آموزاني را كه مشكل يادگيري و آموزشي دارند، شناسايي كرد. مثلاً با اجراي آزمون هاي متوالي پيشرفت آموزشي (STEP) مي‌توان دانش آموزاني را كه داراي مشكل هستند، مشخص كرد. اين آزمون داراي هشت خرده آزمون (خواندن ، واژگان، محاسبات رياضي، مفاهيم اساسي رياضيات، مهارت هاي نوشتن ، مهارت هاي مطالعه، گوش كردن، علوم و مطالعات اجتماعي) است. اگر دانش آموزي در هر يك از اين خرده آزمون ها نمره پايين كسب كند به عنوان دانش آموزي كه در آن زمينه با مشكل مواجه است ، شناخته خواهد شد.

4- بازخورد: بازخورد فرايند اطلاع رساني به والدين، معلمان و مديران و خود دانش آموزان درباره پيشرفت هاي تحصيلي خودشان است. شواهد زيادي وجود دارند كه نشان مي‌دهند آگاهي از نتايج، يادگيري دانش آموزان را ارتقا مي‌دهد.  علاوه بر اين، بعضي وقت ها بازخورد باعث مي‌شود كه دانش آموزان خطاهايشان را شناسايي و اصلاح كنند.