نقشه های مفهومی

بخشی از کتاب نقشه های مفهومی

تالیف دکتر حمید رهباردار

 

نقشه های مفهومی روشی برای نمایش اطلاعات به صورت دیداری اند. این نقشه ها قدرت دیداری ما را برای فهم و مدیریت اطلاعات پیچیده افزایش می دهند. نقش نخستین مغز این است که اطلاعات وارده را پردازش کرده تا آنها را معنادار سازد. وقتی که اطلاعات در اشکال دیداری نمایش داده شوند، معنادار کردن آنها برای مغز ساده تر است. به همین دلیل گفته می شود یک تصویر ارزش هزار کلمه را دارد. از آنها می توان برای طبقه بندی اطلاعات، بیان روابط علت و معلولی و یا روابط زمانی نیز سود برد.

 

مزیت ها:
1. وسیله ای برای آموزش: زمانی که معلمان برای یاد دادن مطالب آموزشی از نقشه های مفهومی استفاده می کنند. در فرآیند آموزش به مفاهیم مهم و روابط میان آنها با سایر مفاهیم بیشتر توجه می کنند به این طریق کمتر احتمال وجود دارد که وقت کلاس را صرف موضوعات کم اهمیت کنند. این نقشه ها می تواند توسط معلمان و یا دانش آموزان طراحی شوند. نکته مهم این است که نباید از دانش آموزان خواست تا این گونه نقشه ها را حفظ کنند. این کار فقط می تواند یادگیری طوطی وار را باعث گردد و هدف اصلی را که یادگیری معنادار است عقیم بگذارد.
2. وسیله ای برای سنجش تکوینی: نقشه های مفهومی که خود دانش آموزان آنها را تهیه می کنند ابزارهایی بسیار مناسبی برای تشخیص نواقص یادگیری دانش آموزان هستند و معلم با توجه به ارتباط های درست و نادرست در این نقشه ها، نکاتی را که دانش آموزان خوب متوجه نشده اند، تشخیص می دهد.
3. وسیله ای برای سنجش پایانی: برای سنجش یادگیری های تراکمی دانش آموزن پس از پایان واحد یادگیری    می توان از آنان خواست تا به تهیه نقشه مفهومی موضوعات آموزش داده شده  بپردازند و در کنار شیوه های دیگر سنجش، سطح دانش و درک آزمودنی های خود را با استفاده از روش ترسیم نقشه مفهومی افزایش دهند.
4. برنامه آموزشی: به وسیله آنها می توان بخش ها و اولویت بندی میان آنها را مشخص کرد. در چنین آموزش منظمی پیش از آن که تدریس مطالب شروع شود، نقشه های مفهومی به عنوان روش ارائه ساختار محتوای درس بکار می رود. در حقیقت معلمان می توانند از آن به عنوان مهارت شروع تدریس سود جویند. همچنین نقشه های مفهومی:
 الف) ارتباط میان مفاهیم اصلی و فرعی، مجاورت و ارتباطشان با یکدیگررا آشکار می کند.
ب) ساختار نقشه های ذهنی طوری است که به آسانی اجازه افزایش اطلاعات جدید را می دهد.
پ) این نقشه ها اگر برای یادگیری اطلاعات به کار روند، یادگیری مطالب پیچیده را آسان تر ساخته و احساس خوبی در مورد مطالعه، مرور اطلاعات و آزمون ها بوجود می آورند و باعث می شوند که فرد بیشتر به توانایی خود اعتماد کند.
ت) این نقشه ها باعث تمرکز بیشتر بر تکلیف شده و در موقع مرور، یادآوری را آسان تر می سازند.

سنجش و آموزش...